Zambiýada humar oýunlary we onlaýn kazinolar

Zambiýa - Günorta Afrikanyň humarly oýunlar boýunça iň ösen döwletleriniň biri.

Bu ýerde gembling kanunlaşdyrylýar, ygtyýarlandyrylýar we awtonom we onlaýn segmentlerde işjeň ösdürilýär.

Kazinolar, bukmeker kontoralary we lotereýalar ýurda millionlarça dollar salgyt girdejilerini getirýär, döwlet bolsa humarly oýunlary kanuny güýmenje we maýa goýum pudagynyň bir bölegi hökmünde ýerleşdirýär.

---

Taryhy kontekst

Zambiýada humarly oýunlaryň ösüşi 1950-1960-njy ýyllarda, Lusakada we Liwingstonda syýahatçylar we telekeçiler üçin ilkinji kazinolar açylanda başlandy.

1990-njy ýyllarda ýurt bu pudagy liberallaşdyrdy we "The Betting Control Act" (1992) we "The Casino Act" (1992) kabul edip, humarly oýunlaryň kanuny statusyny berkitdi.

2007-nji ýylda Gaming Board of Zambia (GBZ) döredildi

oýunçylaryň ygtyýarlylandyrylmagyna, salgyt salynmagyna we hukuklarynyň goralmagyna gözegçilik edýän merkezi düzgünleşdiriji edara.

---

Kanunçylyk we düzgünleşdirmek

Zambiýada humar oýunlary üç esasy kanun bilen düzgünleşdirilýär:

• The Betting Control Act, Cap 438 - bukmeker işine gözegçilik;
• The Casino Act, Cap 440 - kazino ygtyýarnamasy;
• The Lotteries Act, Cap 439 - lotereýa işi.

Düzgünleşdiriji: Gaming Board of Zambia (GBZ)

Maliýe we milli meýilnamalaşdyryş ministrliginiň garamagynda.

Esasy düzgünler:

• ähli operatorlar GBZ ygtyýarnamasyny almaga borçludyrlar;
• oýunçynyň iň pes ýaşy - 18 ýaş;

salgytlar:

• Kazinolar we bukmekerler üçin jemi girdejiniň (GGR) 20%;
• 25% onlaýn gambling;
• her ýyl hasabat bermek ähli operatorlar üçin hökmanydyr;
• daşary ýurt kompaniýalaryna diňe ýerli gatnaşýan bilelikdäki kärhana döredilen mahalynda ýol berilýär.

2023-nji ýylda hökümet onlaýn gembling üçin sanly ygtyýarnamalary we amallara elektron gözegçilik ulgamyny girizmek arkaly kanunçylygy täzeledi.

---

Humarly oýunlaryň kanuny görnüşleri

Zambiýada rugsat berilýär we işjeň ösýär:

• ýerüsti kazinolar;
• onlaýn kazinolar we ykjam platformalar;
• bukmeker kontoralary (şol sanda live-stawkalar);
• lotereýalar we bingo;
• wirtual oýunlar we e-sport.

Iň uly operatorlar:

• "Fairview Casino Lusaka" - ýurduň iň gadymy kazinosy;
• Millionaires Casino Lusaka - diri dilerler bilen premium synp;
• Le Mirage Casino и Chrismar Casino Livingstone;
• BetLion Zambia, Betway Zambia, Premier Bet, 1xBet Zambia, Hollywoodbets.

Zambiýanyň kazinolary we bukmeker kompaniýalary ýerli oýunçylara-da, daşary ýurtly syýahatçylara-da - esasanam Wiktoriýa şarlawugynyň sebitlerinde we Zimbabwe bilen serhetde.

---

Onlaýn gambling

Zambiýada onlaýn gambling 2019-njy ýylda kanunlaşdyryldy we oflayn oýunlar bilen düzgünleşdirilýär.

Esasy ugurlary:

• sport we live-betting jedelleri;
• slotlary we stol oýunlary bolan onlaýn kazinolar;
• wirtual ligalar we totalizatorlar;
• lotereýalar we derrew çyzgylar.

Meşhur töleg ulgamlary:

• Airtel Money, MTN Mobile Money, Zamtel Kwacha;
• bank kartlary Stanbic Bank, Zanaco, Absa Zambia;
• cryptocurrencies (Bitcoin, USDT) - entek düzgünleşdirilmeýär, ýöne halkara saýtlarynda oýunçylar tarapyndan işjeň ulanylýar.

"Southern Africa iGaming Report 2024" -yň habaryna görä, Zambiýada işjeň onlaýn oýunçylaryň sany 600 000 adamdan geçýär we bazaryň umumy dolanyşygy ýylda 120-150 million dollar diýlip çaklanylýar.

---

Ykdysady rol

Humar oýunlary Zambiýanyň döwlet býujetiniň möhüm girdeji çeşmesine öwrüldi.

Esasy görkezijiler (2024):

• oýun pudagyndan salgyt girdejileri - 25 million dollar;
• jemi içerki önüme goşant - takmynan 0,7%;
• oflayn we onlaýn gembling pudagynda 5000-den gowrak iş orunlary;
• halkara markalarynyň maýa goýumlary - Betway, Premier Bet, Hollywoodbets we ş.m.

GBZ Sport ministrligi bilen işjeň hyzmatdaşlyk edip, salgytlardan alnan girdejiniň bir bölegini ýaşlar maksatnamalaryny we sport klublaryny goldamaga gönükdirýär.

---

Sosial we medeni kontekst

Zambiýada humarly oýunlara bolan garaýyş ortaça bitarap.

Hristian däbi hemblingi gönüden-göni gadagan etmeýär we hökümet dogry düzgünleşdirilen halatynda oýun pudagynyň iş we ösüş çeşmesi bolup biljekdigini nygtaýar.

GBZ ähli operatorlardan:

• öz-özüňe gözegçilik gurallarynyň bolmagy;
• garaşlylyk töwekgelçiligi barada duýduryşlar;
• kämillik ýaşyna ýetmedikleriň gatnaşmagynyň gadagan edilmegi.

---

Perspektiwalar

Zambiýa Günorta Afrika we Malavi bilen birlikde Günorta Afrikanyň täze gembling merkezi hökmünde garalýar.

Ýurt daşary ýurt maýadarlary üçin açykdyr we onlaýn-infrastrukturany işjeň ösdürýär.

2030-njy ýyla çenli ösüşiň esasy ugurlary:

• operatorlaryň milli sanly sanawyny (eGaming Zambia) döretmek;
• kripto-gembling salgyt salmagyň girizilmegi;
• Liwingstounda we Kafuede syýahatçylyk kazinolaryny ösdürmek;
• emeli intellektiň humar platformalarynyň gözegçiligine goşulmagy.

2030-njy ýyla çenli Zambiýanyň oýun bazarynyň mukdary 300 million dollardan geçer we onlaýn pudak umumy pudagyň 60 göterimini tutar.

---

Zambiýa sebitdäki humarly oýunlary kadalaşdyrmak boýunça iň ösen ýurtlaryň biridir.

Aç-açan ygtyýarnama, döwlet gözegçiligi we tehnologiki innowasiýalar maýa goýumlary we gemblingiň ösüşi üçin amatly şert döredýär.