Gyrgyzystanda humar oýunlary we onlaýn kazinolar

Gyrgyzystan humarly oýunlara doly gadaganlykdan bölekleýin kanunlaşdyrmaga we döwlet gözegçiligine geçdi.

10 ýyllyk berk çäklendirmelerden soň, ýurt ýene-de kazinolar we onlaýn-gembling üçin gapylary açdy, ýöne möhüm şert bilen - diňe daşary ýurtlulara oýnamaga rugsat berilýär.

Bu model goňşy Gazagystanyň tejribesini görkezýär we iň az sosial töwekgelçiliklerde maýa goýumlaryny we syýahatçylary çekmäge gönükdirilendir.

---

Taryhy kontekst

2012-nji ýyldan bäri Gyrgyzystanda humarly oýunlara doly gadaganlyk girizildi.

Kazinolaryň, oýun awtomatlarynyň we bukmeker ofisleriniň hemmesi ýapyldy.

Munuň sebäbi köpçüligiň nägileligi, dini basyş we humarly oýunlara garaşlylygyň ýokarlanmagyndan gorkmakdy.

Şeýle-de bolsa, onýyllykdan soň häkimiýetler çemeleşmäni täzeden gözden geçirdiler: ykdysadyýetiň täze girdeji çeşmelerine mätäçdi we goňşy ýurtlar gemblingden üstünlikli gazandylar.

2022-nji ýylda "Humar oýunlaryny guramak we geçirmek barada" kanun kabul edildi, bu kanun kazinolara we onlaýn gamblinge ýene-de rugsat berdi, ýöne diňe daşary ýurtlular üçin.

---

Kanunçylyk binýady

Esasy resminamalar:

1. Gyrgyz Respublikasynyň № 63 "Humar oýunlaryny guramak we geçirmek hakynda" kanuny (2022) - kazinolaryň we onlaýn-gemblingiň işini düzgünleşdirýär.

2. Hökümetiň № 248 (2023) Karary - ygtyýarlylandyrmagyň we salgyt salmagyň tertibini kesgitleýär.

3. Jenaýat kodeksi (red. 2023) - Gyrgyzystanyň raýatlarynyň humarly oýunlara gatnaşandygy üçin jogapkärçiligi girizýär.

4. Salgyt kodeksi (320-326-njy madda) - oýun biznesi üçin nyrhlary kesgitleýär.

Esasy düzgünler:

• humarly oýunlara diňe daşary ýurt raýatlary üçin rugsat berilýär;
• Gyrgyzystanyň raýatlaryna we rezidentlerine gemblingiň islendik görnüşlerine gatnaşmak gadagan edilýär;
• ygtyýarnamalary Ykdysadyýet we söwda ministrligi berýär;
• ähli hasaplaşyklar döwlet töleg ulgamyndan geçmeli;
• onlaýn gambling işiň aýratyn görnüşi hökmünde düzgünleşdirilýär (eGaming License).

---

Kanunlaşdyrylan gembling görnüşleri

Kanuna laýyklykda ýurtda:

• myhmanhanalarda we syýahatçylyk zolaklarynda ýerüsti kazinolar;
• daşary ýurt müşderileri üçin bukmeker ofisleri;
• lotereýalar we döwlet ygtyýarnamasy bilen çekeleşikler;
• milli ygtyýarnamanyň aşagyndaky onlaýn kazinolar we stawka platformalary.

Aýratynlygy - ähli oýun meýdançalary ýurduň raýatlarynyň elýeterliligini azaltmak üçin iri şäherleriň daşynda (mysal üçin, Issyk-Kul sebitinde) bolmaly.

---

Onlaýn gambling

Onlaýn gambling eGaming-ygtyýarnamasynyň çäginde resmi taýdan rugsat berilýär, ýöne giriş taýdan berk çäklendirilýär.

Esasy ýörelgeler:

• operatorlary hasaba almak - diňe Gyrgyzystanda;
• serwerler we töleg şlýuzlary - ýurduň çäginde;
• oýunçylar raýatlaryň elýeterliligini aradan aýyrmak üçin KYC we geolokasiýa barlagyndan geçýärler;
• salgyt salmak - jemi girdejiniň (GGR) 10%;
• kriptografik hasaplamalara rugsat berilýär, ýöne diňe rezident däller üçin.

2024-nji ýylda Türkiýeden we Gazagystandan daşary ýurt kompaniýalaryna onlaýn gembling üçin ilkinji 6 ygtyýarnama berildi.

Operatorlar Ýewropadan, Hindistandan we arap ýurtlaryndan gelen müşderilere gönükdirilýär.

---

Ykdysady täsir

Kanunlaşdyrylandan soň bazar işjeň ösüp başlady.

Ykdysadyýet ministrliginiň maglumatlaryna görä (2024):

• ýurdumyzda 12 kazino we 8 onlaýn operator hasaba alyndy;
• jemi maýa goýumlary 50 million dollardan geçdi;
• ýyllyk salgyt girdejileri - takmynan 700 million rubl (~ 8 million dollar);
• 2000-den gowrak iş orunlary döredildi.

Häkimiýetler humarly oýunlara walýuta getirýän we syýahatçylygy höweslendirýän täze eksport pudagy hökmünde garaýarlar.

---

Salgyt salmak

---

Bikanun sektora garşy göreş

Hökümet bikanun saýtlara we ýerasty zallara garşy işjeň göreşýär.

Çäreler:

• domenleriň ygtyýarnamasyz petiklenmegi;
• 500 000 rubla çenli jerimeler;
• guramaçylar üçin jenaýat jogapkärçiligi;
• Ykdysady jenaýatlara garşy göreşmek boýunça döwlet gullugynyň ugry boýunça maliýe gözegçiligi.

2023-2024-nji ýyllarda 60-dan gowrak bikanun oýun nokady ýapyldy we 200-den gowrak sahypa petiklendi.

---

Jemgyýetçilik we dini tarap

Gyrgyzystan musulman ýurdy bolup, jemgyýetiň ep-esli bölegi humarly oýunlara negatiw garaýar.

Şeýle-de bolsa, häkimiýetler kanunlaşdyrmagyň raýatlara däl-de, daşary ýurtlulara gönükdirilendigini we kazino girdejileriniň sosial maksatnamalara we syýahatçylyk infrastrukturasyna gönükdirilýändigini nygtaýarlar.

Şeýlelik bilen, häkimiýetler dini ýörelgeleri we ykdysady bähbitleri deňleşdirmäge synanyşýarlar.

---

Gözegçilik we ygtyýarlylandyrma

Oýun sferasyny kadalaşdyrmak bilen:

• Gyrgyz Respublikasynyň Ykdysadyýet we söwda ministrligi - ygtyýarnamalar we gözegçilik;
• Döwlet maliýe gözegçiligi - amallary yzarlamak;
• Milli howpsuzlyk gullugy - bikanun işleriň öňüni almak;
• Syýahatçylyk baradaky döwlet komiteti - kazino bilen kurort zolaklaryny ösdürmek.

Operatorlar auditden geçmäge, hasabatlylygy çap etmäge we Responsible Gaming-i üpjün etmäge borçludyrlar.

---

Perspektiwalar

Gyrgyzystan 2035-nji ýyla çenli milli syýahatçylyk strategiýasynyň bir bölegi hökmünde oýun pudagyny ösdürmegi meýilleşdirýär.

Ýakyn ýyllarda garaşylýanlar:

1. Kazino toplumlary we myhmanhanalar bilen "Issyk-Kul oýun zolagyny" döretmek.

2. eGaming Kyrgyzstan.

3. Maliýe akymlaryna gözegçilik etmek üçin ýeke-täk töleg platformasynyň girizilmegi.

4. Salgyt ýeňillikleri arkaly daşary ýurt operatorlaryny çekmek.

Çaklamalara görä, 2030-njy ýyla çenli humarly oýunlar bazary býudjetine ýylda 100 million dollara çenli girdeji getirip biler.

---

Gyrgyzystan "gözegçilik edilýän gembling" modelini saýlady - kazinolara we onlaýn gembling diňe daşary ýurtlular üçin rugsat berdi, ýöne içerki gadaganlygy saklady.

Bu ahlak bilen ykdysadyýetiň, yslam däpleri bilen maýa goýum pragmatizminiň arasyndaky ylalaşykdyr.