Milli lotereýalar we olaryň meşhurlygy (Kuba)
Karib kontekstindäki "milli lotereýa" sözlemi, adatça, jemgyýetçilik maksatly döwlet tirajyny - sporta, medeniýete ýa-da saglygy goraýyşa geçirimleri aňladýar. Kuba - kadadan çykma: 1959-njy ýylyň rewolýusiýasyndan soň lotereýalary goşmak bilen täjirçilik humarly oýunlary bes edildi we şondan bäri ýurtda sebit üçin adaty manyda kanuny milli lotereýa işlemedi. Şeýle-de bolsa, "sanlara we şowlulyga" bolan gyzyklanma ýitip gitmedi - bölekleýin medeniýete, bölekleýin kölegelere girdi.
1) Gysga hekaýa: rewolýusiýadan öňki tirajlardan gadaganlyga çenli
1959-njy ýyla çenli: lotereýalar we totalizatorlar gazino we kabare bilen bilelikde ýaşap, Gawananyň güýmenje "agşamky bukjasyny" emele getirdiler.
1959-njy ýyldan soň: oýun pudagynyň sökülmegi lotereýany hem öz içine aldy; döwlet olary täjirçilik görnüşinde dikeltmedi.
Miras: "sanlara goýmak" endigi köpçüligiň hyýalynda galdy, ýöne kanuny kanalyny ýitirdi.
2) Näme üçin şu gün Kubada milli lotereýa ýok?
1. Ideologiki dowamlylyk: lotereýalar "köne oýun penjiresiniň" bir bölegi hökmünde garalýar.
2. Sosial syýasatyň oýnamazdan ileri tutulmagy: jemgyýetçilik zerurlyklary üçin serişdeleri ýygnamak beýleki mehanizmler bilen çözülýär.
3. Dolandyryş çykdajylary: lotereýa üçin gözegçilik institutlary (gözegçilik, antifrod, tirajlaryň barlagy) zerurdyr, olary bir önüm üçin "noldan" gurmak maksadalaýyk hasap edilmeýär.
4. "Süýşýän traýektoriýanyň täsiri" töwekgelçiligi: lotereýanyň gaýdyp gelmegi humarly oýunlary liberallaşdyrmagyň ilkinji ädimi - ýurduň taýyn bolmadyk ugry hökmünde kabul edilip bilner.
3) "Kubanyň töwereginde" lotereýalaryň meşhurlygy: mowzuk näme üçin gün tertibinden çykmaýar?
Goňşy ýurisdiksiýalarda (Dominikan respublikasy, Puerto-Riko we ş.m.) milli we hususy-döwlet lotereýalary - ykdysady landşaftyň adaty bir bölegi: olar býudjetiň öňünden aýdyp boljak girdejilerini berýär, "uly arzuwyň kiçi jedellerini" emele getirýär. Daşary ýurtlarda garyndaşlary bolan kubalylar bu tejribäni metbugatda we sosial ulgamlarda görýärler - şonuň üçin ýerli hukuk düzgünine gabat gelmeýän durnukly "lotereýa ýatlamasy".
4) Ýerasty surrogatlar: bolita we "öý tiraulationlary"
Bolita - köplenç nyşanlara, düýşlere, senelere "daňylan" sanlara jedelleriň halk formaty.
Nädip işleýär: tanyşlar/kurýerler arkaly "stawkalary" ýygnamak, ylalaşyk boýunça "oýnamak" (käwagt - daşarky sanlar boýunça), "elden-ele" tölegler.
Näme üçin adamlary özüne çekýär: pes giriş çäkleri, sosial endik, "ownuk zatlar üçin" umyt.
Näme üçin howply: kepillikleriň we gözegçiligiň ýoklugy; düzgünleriň ýygy-ýygydan tölenmezligi, çalşylmagy, gapma-garşylyklar we hukuk netijeleri.
5) Myhmanhanalarda syýahatçylar we "bigünä degişmeler"
Käwagt myhmanhanalar pul däl çäreleri amala aşyrýarlar: wizalar, çärelere gatnaşyjylaryň arasynda ýadygärlik sowgatlary, gymmatlyklara çalyşmazdan "janköýer-çipler". Bu hukuk manysynda lotereýa däl: tölegli bilet, pul ýeňşi we bank ýok. Serhet ýönekeý: girelgede we çykyşda pul bolmaly däldir. Başga zatlaryň hemmesi guramaçylar üçin töwekgelçilikdir.
6) Sosial optika: näme üçin lotereýa kazinodan has ýumşak görünýär?
Kiçi nyrhlar: psihologiki taýdan "howpsuz" hökmünde kabul edilýär.
Köpçülikleýin däp: "şowlulyk biletini" satyn almak dostlaryň arasynda ara alnyp maslahatlaşylýar.
Maksatly ulanmak baradaky hyýal: "puluň bir bölegi gowy işe gidýär".
Munuň gapma-garşylygy, kanuny lotereýa bolmadyk ýerinde "ýumşak şekil" gizlinlige itergi berýär, kölege bolsa gapjyk we hukuk ýagdaýy üçin elmydama has howplydyr.
7) "Lotereýany yzyna gaýtarmak" ideýasynyň tarapdarlary we garşydaşlary näme diýýärler?
Tarapdarlar: döwlet lotereýasy bolitany çalşyp biler, "ak" düzgünleri döredip biler, býudjetine girdeji we jogapkärli oýnuň gurlan tejribesini (çäklendirmeler, duýduryşlar) berip biler.
Garşydaşlar: lotereýa - humarly oýunlaryň kadalaşmagyna "derweze"; sosial çykdajylar (garaşlylyk, iň garyp öý hojalyklaryndan regressiw ýygym) fiskal artykmaçlyklardan has ýokarydyr; ahlak ugry has möhümdir.
(Ýazylanda ýurduň esasy ugry - gadaganlygy saklamak; çekişme akademiki häsiýete eýedir.)
8) "Milli lotereýalar" baradaky mifler we hakykat
Mif: "Lotereýa haýyr-sahawat diýen ýaly".
Hakykat: köp ýurtda bu söwda önümi gözegçilik astynda; sosial gatançlaryň paýy - syýasat we aç-açanlyk meselesi.
Mif: "Kiçi nyrhlar býudjetine zyýan bermeýär".
Hakykat: yzygiderli we pes girdejilerde gizlin regressiw "umyt salgydy" emele gelýär.
Mif: "Kanuny lotereýa ýerasty meseläni derrew çözer".
Hakykat: kölegäniň çalşylmagy wagt, ynam we berk laýyklygy talap edýär.
9) Eger öňe seretseňiz: "ak" lotereýa üçin näme zerur bolardy (gipotetiki)
Gözegçilik edarasy we IT-kontury: tötänleýin sanlaryň generatorlaryny sertifikatlaşdyrmak, köpçülige hasabat bermek, tirajlaryň barlagy.
Jogapkär oýun: satyn alyş çäkleri, töwekgelçilik duýduryşlary, kömek gyzgyn liniýalary.
Aýyrmalary aç-açan hasaplamak: sosial maksatlar üçin paýlamagyň düşnükli formulasy.
Jemgyýet bilen aragatnaşyk: diňe ýeňijiler hakda däl-de, mümkinçilikler we töwekgelçilikler barada dogruçyl gürlemek.
(Bu analitik shema, kursy üýtgetmek üçin maslahat däl.)
10) Kubanyň ýaşaýjylary we myhmanlary üçin ýatlama
Kubada kanuny milli lotereýa ýok.
Pul baýragy bilen islendik tölegli çekeleşikler - bikanun.
Gizlin "tirajlar" howply: töleg kepillikleri ýok, galplyk we hukuk netijeleri töwekgelçiligi ýokary.
Myhmanhanalarda pul däl çekeleşikler, eger baýraklar simwoliki bolsa we gatnaşmak mugt bolsa, güýmenje bolup durýar.
"Milli lotereýalar" medeni hadysa hökmünde bütin dünýäde meşhur - ýöne Kubada däl, bu ýerde humarly oýunlara doly gadaganlyk üçin uzak möhletleýin kurs bar. Kanuny önümiň boşlugy islegiň bir bölegini kölegä iterýär, ýöne ýerasty lotereýalar umytlardan has köp zyýan çekýär: tölenmezlik, gapma-garşylyklar, hukuk töwekgelçilikleri. Ýaşaýjylar we jahankeşdeler üçin esasy ugur ýönekeý: tölegli "tirajlara" we stawka amallaryna gatnaşmak däl-de, dynç almagyň ygtybarly, kanuny görnüşlerini saýlamak.