Näme üçin seed sözleminiň ätiýaçlyk nusgasyny saklamaly?

Seed-söz (led-söz, mnemonika) - ähli gapjyklaryňyza, salgylaryňyza we serişdeleriňize "esasy açar". Biz ony ýitirdik. Ylalaşdyk - pul siziňki bolmagyny bes etdi. Şonuň üçin ätiýaçlyk nusgasy opsiýa däl-de, borçdyr. Aşakda - paranoýa we gereksiz töwekgelçilikler bolmazdan ygtybarly we amatly bron etmegi nädip guramalydygy aýdyň usulyýet.

1) Näme üçin seed-sözlemi saklamaly?

Dikeldiş nokady. Islendik gapjyk täze enjamda minutlarda dikeldilip bilner.

Enjamyň döwülmegi/ogurlanmagy/ýitmegi. Telefon suwa düşdi - giriş saklanýar.

Täzelenmeler we göçmeler. Başga bir gapjyga/enjama stressiz geçmek.

Wagt faktory. Ýyllar geçýär, enjamlar/programma üpjünçiligi üýtgeýär - led-söz ähliumumy "ussat açar" bolup galýar.

Netije: ätiýaçlyk nusgasy - öz geleňsizliginden başga hemme zatdan ätiýaçlandyrmakdyr.

2) Howplaryň modeli: gowy ekap nämeden goraýar

Fiziki töwekgelçilikler: ýangyn, suw joşmagy, ogurlyk, göçmek.

Tehniki töwekgelçilikler: döwülmek, PIN-i taşlamak/ýatdan çykarmak, ýat ýetmezçiligi.

Adam töwekgelçiligi: ýatdan çykmak, nädogry saklamak, tötänleýin ýitmek.

Jenaýat töwekgelçiligi: fişing, talamak, içerki adamlar.

3) Nirede we nädip saklanmaly: wariantlar we olaryň aýratynlyklary

1. Kagyz (birinji ädim, arzan):

Artykmaçlyklary: elýeterlilik, ýönekeýlik.
Minuslar: suwdan/otdan/könelmekden gorkýar.
Nädip dogry: dykyz kagyz, el bilen aýdyň şrift, printersiz; çyglylygy goramak (laminat/wakuum-paket), aç-açan belliksiz konwert.

2. Metal göteriji (maýa üçin amatly):

Artykmaçlyklary: oda/suwa/urmaga çydamlylyk.
Minuslar: saklanylanda bahasy, özüne bolan üns.
Nädip dogry: döwmek/oýmak üçin barlanan toplumlary ulanmak; görünmeýän gaplamada saklamak.

3. Şifrlenen sanly arka (hereket üçin):

Plýuslar: syýahat/ätiýaçlyk üçin amatly "el astynda däl".
Minuslar: gowşak parol/syzmak töwekgelçiligi.
Dogry: arhiwi şifrlemek (ygtybarly parol + parol dolandyryjysy/açar faýly), oflayn göçürmesini saklamak; Bulutlary siziň tarapyňyzda şifrlemezden ulanmaň.

4) Näçe nusga almak we nirede saklamak

3-2-1-nji düzgün (uýgunlaşma):

Led-sözlemiň 3 nusgasy, 2 dürli göteriji (mysal üçin, metal + kagyz), başga bir ýerde/salgyda 1 nusgasy (geografiki taýdan ýaýradyldy).
Dargamak: öýde, ynanylan garyndaşynda/seýf, bank öýjügi/seýf-gutusy.
Gizlinlik: "SEED" -e gol çekmäň, bitarap gaplary we gizlin düşündirişleri ulanyň.

5) Goşmaça. parol (BIP39 passphrase): haçan we nädip ulanmaly

Bu näme: "25-nji söz" siziň led sözüňize. Onsuz dikeldiş boş gapjyk berýär.

Näme üçin: göçürme bozulanda gorag (kimdir biri sözlemi gördi - passphrase bolmasa hiç zady dikeltmez).

Nädip saklamaly: esasy sözlemden aýratyn we has gowusy başga ýerde/formatda (kagyz/metal).

Töwekgelçilikler: passphrase ýatdan çykarsaňyz, led kömek etmez. Takyk saklamak teswirnamasyny we "dikeldiş maşkyny" ediň.

6) Shamir Secret Sharing (SLIP-0039): Ösen artykmaç

Düýp manysy: led-söz birnäçe "şerlere" bölünýär (mysal üçin, 5 şere, şolardan dikeldmek üçin islendik 3 zerur).

Plýuslar: bölekleri dürli ýerlere we adamlara paýlap bolýar; bir şeriň eglişigi möhüm däl.

Minuslar: operasiýa etmek has kyn; şerleri biri-biri bilen bulaşdyrmaly däl.

Ulanylyşy: möhüm mukdarda, korporatiw gazna, maşgala "kripto-wesýetleri" üçin.

7) Hiç haçan seed sözlemi bilen etmeli däl

Galereýa/bulutda surata düşmäň we saklamaň.

Öý printerinde çap etmäň (printeriň/sürüjileriň ýadyndaky yzlar).

Poçta/gyssagly habarçy ibermäň, telefon arkaly buýurmaň.

Enjamyň/gapjygyň ýanynda saklamaň.

"Amatly" faýly şifrlemezden täzeden ýazmaň.

8) "Dikeldiş boýunça maşklaryň" däp-dessury (çärýekde bir gezek 15-20 minut)

1. Ikinji arassa enjamy/gapjygy alyň.

2. Led-sözlemi ätiýaçlyk nusgasyndan täzeden ýazyň, goşmaça parol giriziň (bar bolsa).

3. Dogry hasabyň/salgylaryň dikeldilýändigini barlaň (internete girmezden xpub/ilkinji salgylary barlap bilersiňiz).

4. Saklanylýan ýerleriňiziň magazineurnalynyň aktual bolandygyna göz ýetiriň.

5. Göçürmeleriňizi ýerine gaýtaryň, gaplamalary/möhürleri barlaň.

9) Miras we gyssagly elýeterlilik

Miras meýilnamasy: ýakyn adam üçin ýönekeý gollanmany beýan ediň (nirede göçürmeler, nädip girmeli, passphrase näme).

Ynanylan adamlar: Şemir şerlerini ýa-da maglumatlaryň böleklerini paýlaň (aýratynlykda, aýratynlykda).

Hukuk gabygy: gollary açmazdan wesýetnama belliginde sanly aktiwleriň bardygyny görkeziň.

10) Ýygy-ýygydan soraglar (gysgaça)

Jaýyň bir nusgasy ýeterlikmi? Ýok. Bir ýangyn/ogurlyk - we giriş ýitirildi. Geografiki taýdan bölünen azyndan 2-3 ediň.

Has gowy zat: kagyz ýa-da metal? Möhüm mukdarda - metal. Kagyz başlangyç + ätiýaçlyk ýaly amatly.

Passphrase hemmeler üçin gerekmi? Görnükli balanslarda maslahat berilýär. Esasy zat ony ýitirmezlikdir.

"Örän amatly" bolsa, bulutda saklap bolarmy? Diňe güýçli şifrlemek we uzyn parol bilen; has gowy oflayn.

Näçe gezek barlamaly? Her 3-6 aýda bir gezek "maşklar" geçiriň, ýerleri/aragatnaşyklary täzeläň.

11) "Ideal" ätiýaçlyk çekiniň sanawy

2 görnüşli göterijide azyndan 3 göçürme, 1 - başga ýerde.
Passphrase açyldy we aýratyn saklanýar.
(Goşmaça) Giriş paýlamak üçin Shamir.
Nusgalar ýangyndan/suwdan (metal/çyglylykdan) goralýar.
Sanly şifrlenmedik göçürmeler/suratlar ýok.
Dikeldiş boýunça yzygiderli türgenleşikler geçirilýär.
Mirasyň düşnükli meýilnamasy bar.

Led-sözlemiň ätiýaçlyk nusgasy siziň maliýe özbaşdaklygyňyzyň esasyny düzýär. Dogry edilen we ýaýradylan nusgalar, goşmaça parol BIP39, zerur bolsa - Şamir, yzygiderli "maşklar" we miras meýilnamasy "bir gowşak sözlemi" durnukly sistema öwürýär. Enjamyňyzy ýitirmek betbagtçylyk bolmakdan ýüz öwürýär we bir nusgaňyzy bozmak sizi aktiwlere gözegçilik etmekden mahrum etmeýär.